Испания – осы Еуроның оты және шабыты

• Әлімжан Асқар

Бұл Еуроның финалистері турнир барысында қандай әралуан әсер қалдырды десеңізші! Бір жағынан — Англия. Қашан ғажайып көрсетеді деп күткен команда. Құрамында апта сайын тамаша голдарымен және шеберлігімен көзге ілінетін сиқыршылар болса, басқаша болуы мүмкін бе? Бірақ ғажайып оркестр орындауындағы шоудың орнына, біз турнир кестесінде сықырлаған, тіпті әйнек үстін пышақпен қырнағандай тым жағымсыз дыбыс шығаратын әлдебір қозғалыс көргендейміз. Нидерланд құрамасымен алғашқы таймда ғана ағылшындар жарқын да көз қызықтырар футбол ойнай алатынын көрсеткен сияқты. Бірақ бұл бір сәттік эмоциялық ұшқын ғана болғандай.

Екінші жақта — тики-такадан жоғары қапталдық футболға бірден ойысқан Испания. Мұнда шабыт та, қауіпті сәттер де, әдемі голдар да, ең бастысы, еркіндік пен жастықтың күмәнсіз идеалы Ламин Ямал да бар. Мұндай командаға өз-өзіңнен жанкүйер болғың келіп тұрады. Испания нәтиже жолында сезім мен көркемдікті құрбандыққа шалған жоқ. Ол өз футболынан айнымады, сонысы үшін де тағдыр сыйына қол жеткізді.

Англия болса, осы Еурода жалғыз меже — бас жүлдені қалайда жеңіп алу міндетін ғана көріп тұр. Жанкүйерлерді жандыру да қажет емес, әдемі голдармен және комбинациялармен есте қалып не керек?! Англия үшін ең бастысы, өз футболыңның ұзаққа созылып кеткен бас жүлдесіз тарих парағын жабу маңызды. Арыстандар күмәнсіз фаворит саналмаса да, тәжірибе жүзінде табысқа жетуге мүмкіндігі жоғары екенін нақты деректер айғақтайды.

Мұның бірнеше себебі бар:

1. Саутгейттің командасы бар күшін әлі сарп етпеді. Ол өз әлеуетінің 50%-ын да пайдаланбағаны, толық күшін анда-санда ғана іске қосатыны көрініп тұр. Турнир бойы біз бұл команданы іш пыстыратын ойыны үшін жазғырып келдік, бірақ қажет болған кездің бәрінде ағылшындар дегеніне жетіп жүрді. Испания болса, ресурсын молынан пайдаланып, қолында бардың бәрінен аянып қалған кезі жоқ. Бұл құрамның толық әлеуетін барынша пайдаланып келе жатқаны Луис де ла Фуэнтенің атына айтылған мақтау десеңіздер де болады, бірақ бүкіл турнир бойы, әсіресе өзіңді 90 емес, тіпті 120 минут қамшылауға тиіс финалда аса жоғары қарқынмен ойнауға Испанияның шамасы жете ме?

2. Екінші тармақ біріншісінен келіп шығады — Англия қарсыласынан нашар көрініп тұрған ойында да жеңіске жете алады. Оларға өз шеберлігін барынша қосып, гол соғып, шаруаның орайын келтіру үшін он минут та жеткілікті. Немесе Словакиямен және Нидерланды құрамаларымен кездесулердегідей, соңғы минуттарда нәтижеге қол жеткізу машығын іске қоса салады.

3. 3-4-2-1 таза англиялық сызбасы испандардың күшті жақтарын бейтараптандыруға өте ыңғайлы. Ағылшындр қапталдарда бірін-бірі сапалы түрде сақтандыра алса, Ямал мен Уильмястың алдында ашық кеңістік қалмасы анық, ал Моратаға үш қорғаушының назарын бірден өзіне аудару қиын болуы мүмкін. Екі «ондықтың» — Фоден мен Беллингемнің допсыз сәттердегі ретті қимыл-қозғалысы алаңның ортасын тас қып ұстап, қарсыластың ойын барысын бақылап отыруына мүмкіндік бермейді.

Бірақ мұның бәрі — рационализм, бұрын да көргеніміздей, іске эмоция мен ішкі жалын араласқанда, рационализм заңдары әрекет ете алмай қалады. Футбол — осы бір өмірлік қарама-қайшылықтарды көзбе-көз тамашалауға мүмкіндік беретін тамаша сахна. Бүгін біз біз идеализмнің немесе прагматизмнің салтанатын көреміз. Финалдың тікелей трансляциясы QazSport арнасында 23:50-де басталады!

Spanish or English? Финалда кім жеңеді?

• Әлімжан Асқар

Испания – Англия. Еуро-24 финалдық кездесуіне превью

2024 жылғы Еуропа чемпионатының финалы осы жексенбі, 14 шілде күні Берлин қаласындағы Олимпиаштадионда өтеді. 

Испания мен Англия құрама деңгейінде 27 рет кездесті. Испаниялықтар – 10рет, ағылшындар 13 рет жеңіске жетті, 4 ойын тең аяқталды. Командалар соңғы рет 2018 жылы Ұлттар лигасы аясында ұшырасты (2:3). 

Құрлық додасында екі құрама 1996 жылы ¼ финалда күш сынасты. Негізгі және қосымша уақыт тең аяқталып, ойын соңындағы пенальтиде Англия 4:2 есебімен басым түсті.Сол ойында Англия құрамасының бас бапкері Гарет Саутгейт негізгі құрамда (№6) шықты.

Англия Испанияны соңғы 7 ресми кездесудің бесеуінде жеңді. Испания Англияны соңғы 7 ресми кездесудің біреуінде ғана тізерлетті.

Испания

Испания финал фавориті саналады. 2001 жылдан бері бұл елдің құрамасы да, клубтық командалары да Чемпиондар лигасының, Еуропа лигасының, клубтар арасындағы әлем чемпионатының, Ұлттар лигасының бірде-бір финалында жеңіліп көрген жоқ! Яғни 26 финалда да жеңіске жетті. 

Испания құрамасының жартылай қорғаушысы Ламин Ямал жартылай финалда Франция қақпасына доп соғып, Еуропа чемпионаттары тарихында гол соққан ең жас футболшы атанды (16 жас 362 күн). Финалдан бір күн бұрын Ямал 17 жасқа толды. Сондай-ақ Ямал Еуроның немесе әлем чемпионатының жартылай финалында өнер көрсеткен ең жас футболшы рекордына да түзету енгізді. Бұған дейінгі рекорд 1958 жылғы әлем чемпионатының жартылай финалында алаңға шыққан даңқты Пелеге тиесілі еді (17 жыл 244 күн).

Дани Ольмо француздарға гол соғып, Еуропа чемпионаттарының үш матчында қатар гол соққан алғашқы футболшы атанды.

Француздармен кездесуде Хесус Навас Еуроның финалдық кезеңінде алаңға шыққан испаниялық ең егде ойыншы атанды (38 жас 231 күн).

Финалда ойнаса, осы үш футболшы да өз рекордтарын жаңарта алады. 

Финал Испания құрамасының сұрмергені Альваро Мората үшін құрама сапындағы соңғы матч болуы ықтимал.

Англия

Англия Еуро-2024 турнирінің плей-офф кезеңінде үнемі кеш гол соғып келеді: Швейцарияға – 80, Нидерландқа – 90, Словакияға 90+5 минуттарда шешуші доп енгізді. 

Ең қызығы, осы голдардың барлығы – ойын барысында ағылшындардың қақпаға бағыттаған алғашқы тура соққылары. 

Англия Еуро финалдық кезеңдерінде 13 матч бойы негізгі уақытта жеңілмей келеді. 

Англия 1/8, ¼ және ½ финалдарда қақпасына бірінші доп жіберіп алып, жігерлі жеңіске жеткен алғашқы құрама болды. 

Гарет Саутгейт Еуро финалына қатарынан екінші рет шыққан үшінші бапкер болып отыр. Оған дейін германиялық Хельмут Шен мен Берти Фогтс осындай жетістікке жеткен еді. 

Англия футбол қауымдастығы Еуро-24 финалының нәтижесіне қарамастан, Саутгейтпен келісімшарт мерзімін ұзартуға ықыласты. Тараптар алғашқы келіссөздерді жүргізіп үлгерді. 

Англия құрамасы – Еуропа чемпионатының финалына қатарынан екінші рет шыққан алтыншы құрама. Оған дейін КСРО  (1960, 1964), Германии (1972, 1976; 1976, 1980; 1992, 1996) және Испания (2008, 2012) құрамалары осындай нәтиже тіркеген еді.

Бұған дейін небәрі 24 футболшы Еуропа чемпионаттарының екі финалында ойнады. Жақында бұл қатарға Джордан Пикфорд, Кайл Уокер, Джон Стоунз, Киран Триппьер, Люк Шоу, Деклан Райс, Харри Кейн және Букайо Сака қосылуы мүмкін.

Харри Кейн Еуроның плей-офф кезеңдерінде соққан голдарының санын 6-ға жеткізіп, француз Антуанн Гризманның рекордын жаңартты. 

Харри Кейн, Англия құрамасының шабуылшысы:

«Финалға барар жол өте ауыр болды, бірақ алда әлі бір матч бар. Барлығыңызға қолдағандарыңыз үшін зор алғыс, команда үшін оның маңызы өте зор. Жартылай финал тым қиын соқты, бірақ біз өте жігерлі ұжым екенімізді тағы дәлелдей алдық».

Төреші

35 жастағы француз Франсуа Летексье финалдық матчқа төрелік етеді.

Ол – 2017 жылдан бері FIFA төрешісі. Ірі форумдарда биыл тұңғыш рет қазылық жасады. Биылғы Еурода Летексье топтық турнирдегі Хорватия – Албания (2:2), Дания – Сербия (0:0), 1/8 финалдағы Испания – Грузия (4:1) матчтарында бас қазы міндетін атқарды.

Финалда Летексьеге отандастары Сириль Мюнье мен Меди Рамуни көмектеседі. 

Дерек

Финалда Англия құрамасы жеңіске жетсе, Еуропа чемпионы атағын жеңіп алған оныншы команда болмақ. Бұған дейін әр жылдары КСРО, Германия, Италия, Испания, Чехословакия, Дания, Франция, Грекия, Португалия құрамалары топ жарды.

Англия жеңсе, 2016 жылғы Португалиядан кейін Еуроның бас жүлдесін алған екінші жаңа құрама атанады.