Испания – осы Еуроның оты және шабыты

• Әлімжан Асқар

Бұл Еуроның финалистері турнир барысында қандай әралуан әсер қалдырды десеңізші! Бір жағынан — Англия. Қашан ғажайып көрсетеді деп күткен команда. Құрамында апта сайын тамаша голдарымен және шеберлігімен көзге ілінетін сиқыршылар болса, басқаша болуы мүмкін бе? Бірақ ғажайып оркестр орындауындағы шоудың орнына, біз турнир кестесінде сықырлаған, тіпті әйнек үстін пышақпен қырнағандай тым жағымсыз дыбыс шығаратын әлдебір қозғалыс көргендейміз. Нидерланд құрамасымен алғашқы таймда ғана ағылшындар жарқын да көз қызықтырар футбол ойнай алатынын көрсеткен сияқты. Бірақ бұл бір сәттік эмоциялық ұшқын ғана болғандай.

Екінші жақта — тики-такадан жоғары қапталдық футболға бірден ойысқан Испания. Мұнда шабыт та, қауіпті сәттер де, әдемі голдар да, ең бастысы, еркіндік пен жастықтың күмәнсіз идеалы Ламин Ямал да бар. Мұндай командаға өз-өзіңнен жанкүйер болғың келіп тұрады. Испания нәтиже жолында сезім мен көркемдікті құрбандыққа шалған жоқ. Ол өз футболынан айнымады, сонысы үшін де тағдыр сыйына қол жеткізді.

Англия болса, осы Еурода жалғыз меже — бас жүлдені қалайда жеңіп алу міндетін ғана көріп тұр. Жанкүйерлерді жандыру да қажет емес, әдемі голдармен және комбинациялармен есте қалып не керек?! Англия үшін ең бастысы, өз футболыңның ұзаққа созылып кеткен бас жүлдесіз тарих парағын жабу маңызды. Арыстандар күмәнсіз фаворит саналмаса да, тәжірибе жүзінде табысқа жетуге мүмкіндігі жоғары екенін нақты деректер айғақтайды.

Мұның бірнеше себебі бар:

1. Саутгейттің командасы бар күшін әлі сарп етпеді. Ол өз әлеуетінің 50%-ын да пайдаланбағаны, толық күшін анда-санда ғана іске қосатыны көрініп тұр. Турнир бойы біз бұл команданы іш пыстыратын ойыны үшін жазғырып келдік, бірақ қажет болған кездің бәрінде ағылшындар дегеніне жетіп жүрді. Испания болса, ресурсын молынан пайдаланып, қолында бардың бәрінен аянып қалған кезі жоқ. Бұл құрамның толық әлеуетін барынша пайдаланып келе жатқаны Луис де ла Фуэнтенің атына айтылған мақтау десеңіздер де болады, бірақ бүкіл турнир бойы, әсіресе өзіңді 90 емес, тіпті 120 минут қамшылауға тиіс финалда аса жоғары қарқынмен ойнауға Испанияның шамасы жете ме?

2. Екінші тармақ біріншісінен келіп шығады — Англия қарсыласынан нашар көрініп тұрған ойында да жеңіске жете алады. Оларға өз шеберлігін барынша қосып, гол соғып, шаруаның орайын келтіру үшін он минут та жеткілікті. Немесе Словакиямен және Нидерланды құрамаларымен кездесулердегідей, соңғы минуттарда нәтижеге қол жеткізу машығын іске қоса салады.

3. 3-4-2-1 таза англиялық сызбасы испандардың күшті жақтарын бейтараптандыруға өте ыңғайлы. Ағылшындр қапталдарда бірін-бірі сапалы түрде сақтандыра алса, Ямал мен Уильмястың алдында ашық кеңістік қалмасы анық, ал Моратаға үш қорғаушының назарын бірден өзіне аудару қиын болуы мүмкін. Екі «ондықтың» — Фоден мен Беллингемнің допсыз сәттердегі ретті қимыл-қозғалысы алаңның ортасын тас қып ұстап, қарсыластың ойын барысын бақылап отыруына мүмкіндік бермейді.

Бірақ мұның бәрі — рационализм, бұрын да көргеніміздей, іске эмоция мен ішкі жалын араласқанда, рационализм заңдары әрекет ете алмай қалады. Футбол — осы бір өмірлік қарама-қайшылықтарды көзбе-көз тамашалауға мүмкіндік беретін тамаша сахна. Бүгін біз біз идеализмнің немесе прагматизмнің салтанатын көреміз. Финалдың тікелей трансляциясы QazSport арнасында 23:50-де басталады!

Spanish or English? Финалда кім жеңеді?

• Әлімжан Асқар

Испания – Англия. Еуро-24 финалдық кездесуіне превью

2024 жылғы Еуропа чемпионатының финалы осы жексенбі, 14 шілде күні Берлин қаласындағы Олимпиаштадионда өтеді. 

Испания мен Англия құрама деңгейінде 27 рет кездесті. Испаниялықтар – 10рет, ағылшындар 13 рет жеңіске жетті, 4 ойын тең аяқталды. Командалар соңғы рет 2018 жылы Ұлттар лигасы аясында ұшырасты (2:3). 

Құрлық додасында екі құрама 1996 жылы ¼ финалда күш сынасты. Негізгі және қосымша уақыт тең аяқталып, ойын соңындағы пенальтиде Англия 4:2 есебімен басым түсті.Сол ойында Англия құрамасының бас бапкері Гарет Саутгейт негізгі құрамда (№6) шықты.

Англия Испанияны соңғы 7 ресми кездесудің бесеуінде жеңді. Испания Англияны соңғы 7 ресми кездесудің біреуінде ғана тізерлетті.

Испания

Испания финал фавориті саналады. 2001 жылдан бері бұл елдің құрамасы да, клубтық командалары да Чемпиондар лигасының, Еуропа лигасының, клубтар арасындағы әлем чемпионатының, Ұлттар лигасының бірде-бір финалында жеңіліп көрген жоқ! Яғни 26 финалда да жеңіске жетті. 

Испания құрамасының жартылай қорғаушысы Ламин Ямал жартылай финалда Франция қақпасына доп соғып, Еуропа чемпионаттары тарихында гол соққан ең жас футболшы атанды (16 жас 362 күн). Финалдан бір күн бұрын Ямал 17 жасқа толды. Сондай-ақ Ямал Еуроның немесе әлем чемпионатының жартылай финалында өнер көрсеткен ең жас футболшы рекордына да түзету енгізді. Бұған дейінгі рекорд 1958 жылғы әлем чемпионатының жартылай финалында алаңға шыққан даңқты Пелеге тиесілі еді (17 жыл 244 күн).

Дани Ольмо француздарға гол соғып, Еуропа чемпионаттарының үш матчында қатар гол соққан алғашқы футболшы атанды.

Француздармен кездесуде Хесус Навас Еуроның финалдық кезеңінде алаңға шыққан испаниялық ең егде ойыншы атанды (38 жас 231 күн).

Финалда ойнаса, осы үш футболшы да өз рекордтарын жаңарта алады. 

Финал Испания құрамасының сұрмергені Альваро Мората үшін құрама сапындағы соңғы матч болуы ықтимал.

Англия

Англия Еуро-2024 турнирінің плей-офф кезеңінде үнемі кеш гол соғып келеді: Швейцарияға – 80, Нидерландқа – 90, Словакияға 90+5 минуттарда шешуші доп енгізді. 

Ең қызығы, осы голдардың барлығы – ойын барысында ағылшындардың қақпаға бағыттаған алғашқы тура соққылары. 

Англия Еуро финалдық кезеңдерінде 13 матч бойы негізгі уақытта жеңілмей келеді. 

Англия 1/8, ¼ және ½ финалдарда қақпасына бірінші доп жіберіп алып, жігерлі жеңіске жеткен алғашқы құрама болды. 

Гарет Саутгейт Еуро финалына қатарынан екінші рет шыққан үшінші бапкер болып отыр. Оған дейін германиялық Хельмут Шен мен Берти Фогтс осындай жетістікке жеткен еді. 

Англия футбол қауымдастығы Еуро-24 финалының нәтижесіне қарамастан, Саутгейтпен келісімшарт мерзімін ұзартуға ықыласты. Тараптар алғашқы келіссөздерді жүргізіп үлгерді. 

Англия құрамасы – Еуропа чемпионатының финалына қатарынан екінші рет шыққан алтыншы құрама. Оған дейін КСРО  (1960, 1964), Германии (1972, 1976; 1976, 1980; 1992, 1996) және Испания (2008, 2012) құрамалары осындай нәтиже тіркеген еді.

Бұған дейін небәрі 24 футболшы Еуропа чемпионаттарының екі финалында ойнады. Жақында бұл қатарға Джордан Пикфорд, Кайл Уокер, Джон Стоунз, Киран Триппьер, Люк Шоу, Деклан Райс, Харри Кейн және Букайо Сака қосылуы мүмкін.

Харри Кейн Еуроның плей-офф кезеңдерінде соққан голдарының санын 6-ға жеткізіп, француз Антуанн Гризманның рекордын жаңартты. 

Харри Кейн, Англия құрамасының шабуылшысы:

«Финалға барар жол өте ауыр болды, бірақ алда әлі бір матч бар. Барлығыңызға қолдағандарыңыз үшін зор алғыс, команда үшін оның маңызы өте зор. Жартылай финал тым қиын соқты, бірақ біз өте жігерлі ұжым екенімізді тағы дәлелдей алдық».

Төреші

35 жастағы француз Франсуа Летексье финалдық матчқа төрелік етеді.

Ол – 2017 жылдан бері FIFA төрешісі. Ірі форумдарда биыл тұңғыш рет қазылық жасады. Биылғы Еурода Летексье топтық турнирдегі Хорватия – Албания (2:2), Дания – Сербия (0:0), 1/8 финалдағы Испания – Грузия (4:1) матчтарында бас қазы міндетін атқарды.

Финалда Летексьеге отандастары Сириль Мюнье мен Меди Рамуни көмектеседі. 

Дерек

Финалда Англия құрамасы жеңіске жетсе, Еуропа чемпионы атағын жеңіп алған оныншы команда болмақ. Бұған дейін әр жылдары КСРО, Германия, Италия, Испания, Чехословакия, Дания, Франция, Грекия, Португалия құрамалары топ жарды.

Англия жеңсе, 2016 жылғы Португалиядан кейін Еуроның бас жүлдесін алған екінші жаңа құрама атанады. 

Алыптар шайқасы. Испания — Франция матчына превью

• Әлімжан Асқар

Титандардың тағы бір кездесуі. Бұл жолғы майдан — Мюнхенде. «Ла Роха» бұл турнирде жараған аттай көз суырады — испандар бес ойынның барлығында да жеңіске жетті, ал басқа ешбір команда мұндай жетістігімен мақтана алмайды. Испания соққан доп (11), жасаған соққы (102) және допты қайтарып алу көрсеткіші (230) бойынша алда келеді. Бұл Луис де ла Фуэнте шәкірттерінің қорғаныста да, шабуылда да шебер ойнайтынын айқын аңғартады. 

«Менің ойыншыларым ерекше, — деп шаттанды де ла Фуэнте Германияны 1/4 жеңгеннен кейін. — Әрине, қашанда өсуге кеңістік жетеді, бірақ біз олардың намысын, шеберлігін және шаруасына адалдығын күмән таразысына салмауға тиіспіз». 

Испандар жолында бес матчтың төртеуінде қақпасына гол жібермеген Франция құрамасы тұр. «Үштүстілер» 8 жыл ішінде ірі турнирлердің төртінші финалына шығуды армандайды.

Испания құрамасының бас бапкері Луис де ла Фуэнте: «Біз осы құрамалардың жартылай финалға қалай шыққанын көріп отырмыз, сондықтан белгілі бір дәрежеде қорытынды да жасай аламыз. Бірақ бұл басқа матч, бөлек ойын. Франция құрамасы сапында тепкені қаза кетпейтін ойыншылар жетерлік, біз олардың ертең де мергендік межесінен жаңылмағанын қаламас едік».

Франция құрамасының бас бапкері Дидье Дешам: «Испания құрамасы бұл Еурода осы уақытқа дейін ең сапалы футбол көрсетіп келді. Олар әр матч сайын ойын өрнегімен таңдай қақтырады. Испаниялық командалардың барлығы жартылай қорғаныста өте шебер. Олар ойын барысын керемет бақылай алады. Испандардың жартылай қорғаныс шебі әсіресе Родримен бірге өте күшті».

Испания мен Франция бұған дейін 36 рет кездесті, олардың әрқайсысы Еуропа чемпионаттары аясында маңызды жеңістерге де жетті. Мысалы, Франция Испаниядан 1984 жылы (финал) және 2000 жылы басым түсті, ал Испания 2012 жылы, атағын қорғап қалған алғашқы команда болған кезде (үштүстілерді олар ширек финалда тізе бүктірді) басымдық танытты.

Екі құрама Еуро-2024 турнирінде драмаға толы ширек финалдар өткізді. Испандар Германияны қосымша уақытта тұқыртты: жеңіс добын 119 минутта Микель Мерино енгізді. Чемпионат қожайындары негізгі уақыт аяқталуға бірнеше минут қалғанда ғана таразы басын теңестірген еді, ал есепті 51 минутта Дани Ольмо ашқан еді. Франция болса, ширығысқа толы 0:0 есебінен кейін Португалияны пенальтиден жеңді (5:3), сөйтіп, Еуро-2016-ның шешуші матчындағы сәтсіздіктің қарымтасын қайтарды.

Испания — осы маусымда барлық бес матчта да жеңіске жеткен жалғыз команда, бірақ ешбір команда Еуропа чемпионатының бір турнирінде ешқашан алты рет жеңіп көрмеген. Франция құрамасының бас бапкері Дидье Дешам Де ла Фуэнте шәкірттерінің бабы келісті екенін жақсы түсінеді: 2023 жылдың басынан бері олар 19 матчтың 15-інде қарсыластарынан басым болды. Осы кезеңдегі Испания құрамасы жеңісінің 79% көрсеткіші кез келген еуропалық ел арасындағы үздік жетістік болып саналады. Қос қапталдан керемет шабуылдайтын Ламин Ямал мен Нико Уильямстың ойын өрнегінен шабыттанған Испания кейінгі жеті ойынында қатарынан жеңіске жетті. Соңғы рет олар 2009 жылдың маусымынан 2010 жылдың маусымына дейінгі кезеңде көбірек үздіксіз жеңіске қол жеткізді (10 матч). Ямал осы турнирде Испания құрамасындағы әріптестері үшін 14 мүмкіндік туындатып берді, бұл Еуро-2012 додасындағы Хави дәуірінен бергі (25) испан ойыншысы үшін ең жоғары көрсеткіш болып саналады. Бұл — Ямалдың өзі үшін де ірі турнирдегі ең жоғары көрсеткіші.

Шабуылдағы осы текетіресті белгілі бір дәрежеде Килиан Мбаппенің бабына қатысты айтуға да болады, ол осы турнирде 20 соққының біреуін ғана пайдаланды — Польша қақпасына 3 минутта пенальтиден доп соқты. Шынында да, «Реалдың» шабуылшысы жалпы алғанда, Еуропа чемпионатындағы 34 мүмкіндігінің біреуін ғана голға айналдырды (3%), ал әлем чемпионатында ол 39 соққыдан 12 гол енгізген еді (соғу коэффициенті 31%). Дешамның қорғаныстағы жетістігін Майк Меньянға телуге болады. Француз қақпашысының осы жарыстағы сейвтер пайызы 94%-ға тең, бұл — бір матчтан артық ойын өткізген қақпашылар арасындағы үздік көрсеткіш. Меньянның тамаша нәтижесі 2012 жылы Испания чемпион атанған кездегі Икер Касильястың дәуірінен бері еуротурнирлерде қақпашылар арасындағы үздік көрсеткіш болып саналады (екеуінікі де 94%). Испания Франциямен ірі турнирлердің жартылай финалдан басқа барлық ықтимал кезеңдерінде кездесіп үлгерді. Испания-Франция матчы Италия-Испаниямен және Англия-Германиямен бір лекте Әлем кубогы мен Еуроның әр кезеңінде ойналатын бар-жоғы үшінші матч болады.

Еурода Франция қорғаныстағы үйлесімді қимыл арқылы нәтижеге жетіп келеді. Франция аса мығым ойын көрсетпейді, бірақ статистикасы — керемет: бес матчта жалғыз ғана гол жіберді. Оның өзі пенальтиден соғылды. Әрине, бұл — 24 құрама арасындағы ең үздік көрсеткіш. Францияға қарсы ойында Испанияға негізгі үш ойыншы көмектесе алмайды: Педри жарақат алды, ал Дани Карвахаль мен Робин Ле Норман айыпталды. Жартылай қорғаныста 1/4 финал қаһарманы, ЕЧ басталғалы 2+2 ұпай жинаған Дани Ольмо ойнайды. Ле Норманды ауыстыратын футболшыны да біз өткен матч кезінде көрдік — бірінші таймнан кейін оның орнын Начо басты. Оң қапталдағы негізгі қорғаушы біреу ғана қалды, ол — 38 жастағы Хесус Навас.

Испания — Франция матчын тікелей эфирде Qazsport телеарнасы көрсетеді. Матч 23:50-де басталады.

Унай Симон – әлсіреген Испания қорғанысының басты үміті

• Әлімжан Асқар

Испания Францияға қарсы жартылай финалда қорғаныстағы қиындықтарына қарамастан ойнауы керек. Робен Ле Норман Еуропа чемпионатында сары қағаз көп алуына байланысты, ал Дани Карвахаль Германияға қарсы матчта алаңнан қуылуы себепті жартылай финалға қатыса алмайды. 

Мұндайда испан елі Унай Симонға үміт артты. Құрамында ылғи жұлдызды қақпашылар бой көрсететін Испанияның соңғы кездегі ерекшелігі де сол – Симонды әлемдік деңгейдегі жұлдыздардың қатарына қоса алмаймыз.

Унай Алавадағы Мурхия ауылында дүниеге келген. Бұл ауыл Баск Елінің оңтүстігінде орналасқан. Тиісінше Симон футболдағы ғұмырын “Атлетик Бильбаомен” байланыстырды. Алғашында шабуылда ойнап көрген.

“Бала кезімде гол соғып, оны түрлі-түрлі тойлауды ұнататынмын. Менен мықты шабуылшы шығар ма еді, тек еріншектігім құртты. Бапкер ойында белсенді болмағанымнан, бойымның ұзын екенін сылтауратып, мені қақпаға қойды. Допты қайтарамын деп, ұшып құлау маған қатты ұнап қалды. Тек әр матчтан кейін анашым жейдемді жуып тұруға қиналатын болды” – дейді Симон.

 

Голкипер Ла Лигадағы алғашқы матчын 2018 жылдың тамызында өткізді. 21 жастағы қақпашы құрамнан ойып тұрып орын алды. Симонға сәттілік те серік болды. “Атлетиктің” сол шақтағы негізгі қақпашысы Кепа Аррисабалаганы Лондондағы “Челси” клубы рекорд саналған 80 млн еуроға сатып алды. Екінші қақпашы Яго Эррерин жарақат алып қалды.

“Басында бас бапкер Бериццо маған сенім артпады. Сондықтан басқа клуб іздеуге көштім. Тіпті “Эльчемен” келісімге де келіп үлгердім. Енді кетейін деп жатқанымда, Кепа “Челсиге” ауысқанын естідім. Сосын Яго да жарақат алып қалды. Ұят та болса айтайын, жағдай осылай өрбігеніне қатты қуандым” – деп сол кезді Унай күліп еске алады.

 

Унай үшін көшбасшылардың жоқтығы таптырмас мүмкіндік болды. Сөйте тұра, баскілік қақпашы 7 матчта 13 гол өткізіп алды. Эреррин жарақатынан айығып, ойынға қайта оралғанда, бәрі қуанды. Симон, үмітті ақтай алмай, қосалқы құрамда қалды.

Екінші мүмкіндігін Симон мүлт жібере қоймады. Эрерриннің ойыны күрт нашарлағанда Унай орнын басуға дайын тұрды. Сөйтіп, 2019/2020 жылдардағы маусымды негізгі қақпашы ретінде бастады. “Барселонаға” қарсы ойында гол өткізбей, жанкүйердің ыстық ықыласына бөленді.

“Унай мықты ойнап кетті. Тіпті Кепаның жоқтығын ұмытып та қалдық. Жас та болса, қысымға шыдап, суырылып шыққанына ырзамын” — деп “Атлетиктің” бұрынғы қақпашысы Горка Ирайсос қуанышын жасырмады.

 

Осыдан бес жыл бұрын “Атлетикте” негізгі қақпашы атанған Унай Симон, содан бері білігіне шүбә келтірмеді. 170 матчта баскілердің қақпасын қорғады.

Унай Испанияның барлық құрамында (U-16, U-19, U-21) ойнаған. Олимпиада да өнер көрсеткен, 2015 пен 2019 жылдары жастар арасындағы Еуроны да жеңген.

Ұлттық құрамада бір уақытта Касильяс, Рейна, Вальдес сияқты мықтылар ойнаған заман артта қалды. Ізбасарлары Де Хеа мен Кепа Испания жейдесінде клубтағы деңгейін көрсете алмады. Оған қоса, қазіргі қақпашылардан сұрайтын бірнеше критерийлерге сай келмеді. Испанияның бас бапкері Луис Энрике аяқпен сенімді ойнайтынды іздеді.

Энрикенің көзі Симонға түсті. Таңдауы қисынсыз көрінген. Өйткені Унай “Атлетикте” аяқпен шебер ойнайтын қақпашы емес-ті. Дегенмен Луис бапкер оны құрамаға шақыртып, жеке дара жаттығулар өткізді. Жас футболшы бас бапкердің талаптарын бірден үғып алды. Симонның жарқырауына Энрике тікелей септігін тигізді.

Симон Испания сапындағы алғашқы матчын 2020 жылы 11 қарашада Нидерландқа қарсы өткізді. 8 айдан кейін Еуро 2020 турниріне қатысты. Еуропа біріншілігі 2021 өткені де Унай үшін жақсы болған екен. О кезде Кепа “Челсиде” құлдырап, Де Хеа “Манчестер Юнайтедтегі” орнын Дин Хендерсонға беріп қойған. Еурода Симон Швейцарияға қарсы матчта ерледі. Луис Энрикенің үмітін ақтады. 2022 жылғы Әлем чемпионатына барғаны да заңдылық іспетті.

Биылғы Еуроға Испанияны Энрике емес Луис Де ла Фуэнте жасақтады. Жаңа бапкер біраз өзгеріс әкелгенімен, Унайдың кандидатурасына күмән келтірмеді. Онымен таласа алатын Испанияда қақпашы да қалмады.

Симон ауыр жүкті абыроймен көтеріп келеді. Тіпті жарақатына да мән бермейді. Білегі ауырсынатынына қарамастан Германия алаңдары айрықша ойын үлгісін көрсетіп жүр. “15 шілде күні дәрігерге қаралып, қолымды емдеп аламын. Бұл туралы мен финал біткен соң ғана ойланамын” — деді Симон.

Ал сол финалда Унайды ойынын көреміз бе? Францияға қарсы матчта жан алысып, жан беруі керек.